کود شیمیایی چیست؟

به طور کلی هر ماده‌ای که به تقویت و حاصلخیزی بستر کاشت گیاه کمک کند، کود نامیده می‌شود. کود شیمیایی یکی از انواع کودها است و معمولا در انواع مختلف و در عناصر مشخص عرضه می‌شود. انواع کودها به چند دسته کلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از: کود شيميايی، کود آلی يا ارگانيک، کود بيولوژيک يا زيستی و نانو کودهاکودهای شیمیایی موجب تقویت رشد گیاه می‌شوند و از طریق فرایندهای شیمیایی تولید می‌گردند. این کودها به دلیل معدنی بودن بلافاصله تجزیه شده و در اختیار گیاه قرار می‌گیرند و از همین رو باعث افزایش سرعت رشد و عملکرد کمی و کیفی گیاه در زمان کمتر می‌شوند.

به طور کلی کودهای شیمیایی در مقایسه با کود های آلی حجم کمتری دارند و قیمت ارزانتر، مصرف راحت‌تر و در دسترس بودن این نوع کود باعث افزایش مصرف آنها نسبت به سایر انواع کود شده است. ولی بایستی در نظر داشت استفاده بی‌رویه از مواد شیمیایی می‌تواند خطراتی را برای محیط زیست، آلودگی آب و خاک و در نهایت ورود به زنجیره غذایی انسان و کاهش امنیت غذایی به همراه داشته باشد.

انواع کود شیمیایی

انواع زیادی کودهای شیمیایی وجود دارند که به شکل‌های پودی، گرانوله، مایع و گاز تولید می شوند و مورد مصرف کشاورزان قرار می‌گیرند. کودهای شیمیایی در دو دسته کلی ماکرو (عناصر پرمصرف) و میکرو (عناصر کم مصرف) طبقه بندی می‌شوند. کودهای ماکرو شامل عناصر پرمصرف مورد نیاز گیاهان: ازت، فسفات، پتاس، گوگرد، کلسیم و منیزیم و کودهای میکرو شامل عناصر کم مصرف مورد نیاز گیاهان: آهن، منگنز، روی، مس، بر، مولیبدن است.

● سولفات آمونیم:

معایب:

پائین بودن درصد مواد غذایی آن (که حمل و نقل آن را دچار مشکل می کند)، عدم امکان استفاده در سیستم آبیاری تحت فشار به علت گرفتگی نازل ها (ترکیب سولفات با یون کلسیم و تشکیل گچ) (ملکوتی، م.ج. ۱۳۷۸).

مزایا:

کمتر از سایر کودهای ازته (نظیر نیترات آمونیم) از خاک شسته می شود، سولفات علاوه بر خاصیت اصلاح کنندگی خاک جذب گیاه هم می شود. سولفت آمونیم بهترین کود ازتی برای خاک های قلیایی و آهکی ایران شناخته شده است (چون هم اسیدزا است و هم دارای مقداری گوگرد به عنوان ماده غذایی است)

● نیترات آمونیم:

▪ معایب:

جاذب الرطوبه ای بودن، کلوخه ای شدن، خطر انفجار، (به هنگام انبار، نیترات آمونیم نباید در مجاورت مواد روغنی نگهداری شود. همچنین به دلیل جذب رطوبت، درب نایلونی کیسه ها باز نشود) (ملکوتی، م.ج.۱۳۷۸).

▪ مزایا:

درصد تلفات تصعید (به صورت آمونیم) کمتر از اوره است (چون آنیون نگهدارنده آن (نیترات) قوی تر از کربنات (آنیون) موجود در اوره است. ارجحیت مصرف برای درختان میوه: به دلیل دارا بودن دو یون قابل جذب (نیترات و آمونیم بر مصرف اوره ترجیح داده می شود. در مراتع و دیمزارها مخصوصا در مناطق سردسیری، مصرف نیترات آمونیم بر اوره (در صورت تقسیط) ارحج است. نیترات آمونیم را نمی توان در شالیزارها استفاده نمود (به دلیل آبشویی سریع نیترات و عدم نیاز برنج به نیترات) تحت چنین شرایطی مصرف آمونیم ترجیح داده می شود.

توصیه‌های مهم در استفاده از کودهای شیمیایی

به منظور استفاده از کود شیمیایی، توجه به مقدار و بهترین زمان مصرف، نوع کود مصرف و روش کوددهی بسیار مهم است و تاثیر بسزایی در تولید محصول خواهد داشت. همچنین بایستی به نحوی از آن استفاده شود که که بخش اعظم کود بصورت قابل جذب گیاه در خاک باقی بماند و باعث آلودگی محیط زیست و تلفات کود و سرمایه نشود.
این کودها معمولا دارای تعداد معدودی عنصر هستند و از سرعت عمل بالایی برخوردار می‌باشند و بلافاصله پس از ورود به خاک یونیزه شده و بتدریج جذب گیاه می‌شوند. برخی از کودها که از حلالیت بیشتری برخوردار هستند در صورت عدم رعایت مسائل فنی بسرعت تحت تاثیر شرایط محیطی مثل آبشویی، تجزیه و تثبیت قرار گرفته و از دسترس گیاهان خارج می‌شوند. سرنوشت کوتاه مدت و بلند مدت کود در خاک به ترکیب شیمیایی کود، شرایط آب و هوایی ناحیه، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، گونه و رقم گیاه، مقدار کود داده شده به خاک و بالاخره زمان بستگی دارد.